Gemi Geri Dönüşümünde son gelişmeler

IMO Ekim 2008 de güvenli ve çevre dostu gemi geridönüşümü için Uluslararası Gemigeri dönüşüm Sözleşmesine son halini vermiştir.Bu Sözleşmenin 2009 Mayıs ayında yapılacak diplomatik bir konferansla kabul edilerek 2013 yılında uygulamaya geçileceği tahmin edilmektedir..Gemigeridönüşüm Sözleşmesinin draftına göre; Sözleşme 4 Bölümden oluşmuştur:
1.Bölüm:Genel hükümler
2.Bölüm:
Kısım A:Gemi konstrüksiyon,operasyon, ve bakım gereklerini .   
Kısım B: Geminin geri dönüşüm gereklerini,
Bölüm 3 Sörvey ve sertifikalandırılmasını ,
Bölüm 4 Raporlama
Sözleşme hazırlanırken , Uluslararası çalışma Örgütü(ILO) ve  Basel Konvansiyonu ve EU üye ülkelerin görüşleri dikkate alınmıştır. Bu Konvansiyon taslağında  amac Taraf Devletlerin kendi gemi geri dönüşümünün ve söküm tesislerinin kontrolünün saglanmasıdır.

Avrupa Birliği  bu konuda  22 Mayıs 2007 de Gemi sökümü hakkında “Green Paper” i kabul etti.Bu karar Gemi sökümünün güvenli ve çevre  dostu olarak gerekli önlemlerin alınmasına yönelikti.EU üyelerine de bu konuda görüşlerinin bildirilmesi istendi.21 mayıs 2008 de gemi sökümüne acilen önlemler alınması ile ilgili bir karar kabul etti.Gemi söküm Konvansiyonuna bir taslak oluşturdu.Önlemler sosyo-ekonomik,çevre ,saglık tesirleri üzerine idi.

Tüm gemiler petrol ,slaç,asbest,cam yünü,PCBs,TBT, boyalardaki ağır metaller gibi birçok zararlı maddeleri bünyesinde bulundurmaktadır.Asbestden her yıl dünyada 1 milyon kişi ölmektedir. Havadaki asbest tozları 0.1 ile 10 mikrondur(saç teli 50 mikron olduğu düşünülürse).Çalışanlarda bu tozlar soluma ile ya da giydikleri koruyucu giysilerle ve sindirim sistemi yoluyla geçebilir.Özellikle gemi sökümü esnasında yogun bir şekilde boru izolasyonları,elektik donanımı,döşemeler yalıtım yapılan bağlantılarda gibi bu tozlara maruz kalırlar.
Çalışan kişinin ailesi de  bu elbiselerden dolayı etkilenmektedir.
Asbestli ortamlara yakın çevrede oturanlarda soluma ya da suya karışmasından dolayı etkilenmektedir. Cigerlerin fonksiyonunun kaybolmasıyla ölüm olayları,
-Akciger zarı kanserleri,mide ve kolon ve sindirim sistemi ile ilgili kanser türleri
-Solunduktan uzun yıllar sonra da hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.Bu yüzden okul çağında kirli hava ya da su ile alınan asbest fiberlerinin kansere dönüşümü gençlik yıllarında ortaya çıkabilir.Diger agır metallerde karaciger ve böbreklerde kalıcı hasarlara ve  bu bölgede yaşıyan kadınlarda çocuklarını erken düşükle kaybetmektedirler.Erkeklerde ise üreme bozukluğu olarak neticelenmekte ve beyinde tahribatlara yol açmaktadır.Alınan önlemler yetersiz kalmaktadır.

Zehirli Boyalarla ilgili olarak AFS Sözleşmesi bu sene yürürlüğe girerek Zehirli organotin bileşikleri ve TBT nin kullanımı 2008 yılından itibaren yasaklanmıştır.Ancak 2010 ve 2015 yılından itibaren  tek cidarlı tankerlerin de birçok ülkede servisten kalkmasıyla  gemi sökümünde zararlı maddeler tekrar gündeme gelecektir.Bu tankerlerin sayısının 800 civarında olduğu tahmin edilmektedir.Ancak bu tankerlerin ne kadarının  çift cidarlıya dönüşeceği  ya da depolama amacıyla kullanılacağı  ve değişime uğrayarak petrolden başka bir maddeyi  taşıyacagı belli değildir.
1993 ile 2003 yılları arasında 10 milyon gros ton söküm yapılmış2005 yılından itibaren 5 milyon tonu geçmemiştir. Gemi sökümü üzerinde ekonominin büyük etkisi olmakta ve hurda fiatları  düştükçe gemi söküm piyasası bundan etkilenmektedir.
Gemi sökümünün %80  Çin,Hindistan,Bengaldeş ve Pakistanda  yapılmaktadır.
Şuanda tartışılan konu gemide bulunan zararlı maddelerin dökümantasyonunun çıkarılması ve belgelendirilmesidir( International Certificate for a ship Inventory of Hazardous Materials)Bu belgelendirme yetkilendirilmiş kuruluşlarla yapılacaktır.Bu envantere bunu gemiye donatanların listesi eklenecektir. Sözleşmede Emniyetli ve çevre dostu söküm yapılması için öneriler dokuz başlıkta toplanmaktadır:

-Zararlı maddelerin envanteri için öneriler,
-Zararlı maddelerin kontrolü için öneriler,
-Sörvey ve sertifikasyon için öneriler,
-Gemilerin denetimi için öneriler
-Gas-Free ve sıcak çalışma için öneriler
-Gemi söküm tesisleri için öneriler:
-Gemi söküm tesislerinin yetkilendirilmesi
-Gemi söküm Planlarının yapılması
-Gemi Geri Dönüşümü planlarında yer alan kontrol mekanizmaları:

Yeni sörvey rejiminde ilk sörvey ile dönüşümden önceki son sörvey zararlı maddeler açısından bibirini sağlayacak ve Söküm tersanesi tarafından herbir gemi için hazırlanacak Geri Dönüşüm Planı herbir geminin özelliklerine ve envanterine bağlı olacaktır.Gemi geri dönüşüm Planının sağlayan son sörveyi takiben Uluslararası Gemi Geri Dönüşüm Belgesi hazırlanır.
Söküm tesisleri Sözleşme uygunluğunda olacaktır.

IMO bu konvansiyonunun uygulanmayacağı 500 grt küçük gemiler, kabotaj hattında kullanılanlar ve askeri gemileri hernekadar bu Sözleşmeye dahil edilmese dahi bu gemilerin zararlı madde envanterinin çıkarılması istenmesi üzerinde durmaktadır.

Prof.Dr.Mükerrem.Fatma İLKIŞIK

31 0CAK 2009